ترجمه و انواع

این روزها که علم در تمام زمینه ها با سرعت در حال گسترش می باشد و دستیابی به تازه های علمی درهمه جای جهان امری الزامی است، موضوع ترجمه از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد و تنها راه بهره مندی از این تازه ها، ترجمه و برگردان این یافته های جدید به زبان هر ملت است. ترجمه از مهم ترین وسایل ارتباط، انتقال و القاء افکار و سازنده ملتها به یکدیگر است. از این رو ترجمه لازمه بهبود زندگی اجتماعی، اقتصادی و صنعتی کشورها بوده و از جمله راه های بهره گیری از تجارب آنها در زمینه های مختلف علم و ادب و صنعت و هنر است.

ارائه تعریف دقیق و فنی از ترجمه کار ساده ای نیست. تعاریف متعددی از ترجمه انجام شده که غالباً کلی و نظری است. در کتب متعدد نویسندگان با ارائه تعاریف مختلف از مترجمان گوناگون، سعی کرده اند تعریفی جامع و فراگیر از ترجمه ارائه دهند که بعضی از آنها عبارتند از:
•    فرآیند جایگزینی عناصر متنی زبان مبدأ (زبانی که از آن ترجمه می شود) به وسیله عناصر متنی زبان مقصد(زبانی که به آن ترجمه می شود)  که طی آن مترجم باید سعی کند با این عمل جایگزین سازی خود زمینه ای را فراهم بیاورد که در آن نویسنده اصلی و خواننده متن ترجمه با هم به تعامل و تأثیر متقابل بپردازند.
•    برگردان یک واژه، مطلب، متن، مفهوم و یا اندیشه از زبانی به شکل زبان دیگر، به نحوی که حداکثر رسالت و حفاظت محتوای آن موضوع رعایت شود و در عین حال برای خواننده ای که به زبان او برگردانده شده، به بهترین شکل ممکن قابل درک، فهم و بهره برداری باشد.
 
ترجمه بر اساس آنکه به شکل زبان مبدأ توجه داشته باشد یا به معنای آن، به سه نوع تقسیم می شود:

•    ترجمه تحت الفظی: ترجمه کلمه به کلمه است که اصولاً معلول عدم آشنایی مترجم به هر دو زبان و کاربرد نادرست واژگان، اصطلاحات و عبارات اصطلاحی آنها می باشد. (طاهره صفارزاده، اصول و مبانی ترجمه، تهران: نشر همراه، 1380، ص29). بیشتر مترجمان که قصد ترجمه تحت الفظی را دارند در واقع نوعی ترجمه تحت الفظی تا حدودی تعدیل شده را به کار می برند که در این نوع ترجمه مترجم تا جایی که معانی کاملاً بی ربط نباشد، ترجمه را تعدیل می کند.

•    ترجمه اصطلاحی: در این ترجمه، مترجم در ساختارهای دستوری و انتخاب اقلام واژگانی از شکل های طبیعی زبان مقصد استفاده می کند. اصل غالب در این نوع ترجمه این است که معنای زبان مبدأ را (یعنی توانایی را که منظور نظر ابلاغ کننده اصلی است) به شکل طبیعی زبان مقصد مجدداً ارائه می کند. در ترجمه اصطلاحی چنین به نظر می رسد که در اصل، ترجمه به زبان مقصد نوشته شده است و غالباً مترجمان خوب، سعی دارند به صورت اصطلاحی ترجمه کنند.
 
•    ترجمه آزاد: این ترجمه، ترجمه ای است که اطلاعاتی اضافه بر آنچه در متن مبدأ آمده به آن افزوده شده است و مترجم پیام متن مبدأ را صرف نظر از آرایش ردیفی زبان مبدأ به صورت آزاد در چهارچوب زبان مقصد ترجمه می کند.این نوع از ترجمه برای انتقال علوم و آموزش همگانی می تواند مناسب باشد ویا برای متونی که ترجمه آن غیر ممکن باشد؛ چرا که آسانترین راه برای انتقال دانش به جویندگان آن، آسان سازی علم و حذف اصطلاحات پیچیده و نوشتن با قلمی روان و نثری گویا است که این امر جز از طریق ترجمه آزاد صورت نمی گیرد. در این ترجمه معنا لزوماً همان چیزی نیست که در زبان مبدأ وجود دارد، بلکه مفهوم و محتوای کلی آن همراه با توضیحاتی دیگر به زبان مقصد ترجمه می شود. از این رو کاری متقن و مورد اعتماد برای فعالیت های علمی به شمار نمی رود و برای گسترش دانش عمومی میان عموم مردم کارآیی دارد و مورد پذیرش بسیاری از اهداف نیست.
توجه به این نکته ضروری است که ترجمه تحت الفظی از آنجا که به ندرت روان بوده و کلمه به کلمه متن زبان مبدأ در آن ترجمه می شود، زیاد خوشانید نیست و متن دقیق و موجزی از آن به دست نمی آید.
ترجمه آزاد نیز همانطور که گفته شد اطلاعاتی بیش از حد بر موضوع متن اصلی می افزاید که گاهی موجب تحریف متن مبدأ می  شود.
اما ترجمه اصطلاحی از آنجا که هدف بیشتر مترجمان خوب قرار می گیرد می تواند گزینه مناسبی برای کار ترجمه باشد؛ هرچند غالباً همین نوع ترجمه نیز مخلوطی از انتقال تحت الفظی واحدهای دستوری به همراه ترجمه اصطلاحی معنای واژگان می باشد.